İranVikipedi, özgür ansiklopediGit ve:
kullan,
araİran (
Farsça: ایران), resmi adı
İran İslam Cumhuriyeti (
Farsça:جمهوری اسلامی ایران) Güneybatı
Asya'da
ülke.1935'e kadar dünyada
Persiya olarak biliniyordu. Ülke güneyde
Basra ve
Umman Körfezi, kuzeyde ise
Hazar Denizi ile çevrelenmiştir.
Türkiye,
Azerbaycan,
Ermenistan,
Irak,
Pakistan,
Afganistan ve
Türkmenistan ile kara sınırına sahiptir.
Başkenti Tahran'dır.
Şiilik ülkenin resmi dîni mezhebi ve
Farsça resmi dilidir.
[5]Persiya/İran, tarihi MÖ 4000'lere kadar giden tarihi ve mevcut yerleşmelerle dünyadaki en eski sürekli uygarlıklardan birine ev sahipliği yapmaktadır.
[6][7][8]Tarih boyunca İran
Avrasya'daki merkezi konumu nedeniyle
jeostratejik öneme sahip olmuştur ve bir
bölgesel güçtür.
[9][10] İran
BM,
Bağlantısızlar Hareketi,
İslam Konferansı Örgütü ve
OPEC kurucu üyesidir.İran siyasal sistemi 1979'da kabul edilen anayasaya göre oluşturulan bir kaç karmaşık yönetim yapısına göre işlemektedir. En yüksek devlet makamı şimdiki Ayetullah
Ali Hamaney'in üstlendiği İran dini liderliğidir.
İran, uluslararası enerji güvenliği ve dünya ekonomisinde geniş
petrol ve
doğal gaz kaynakları sonucu önemli bir konuma sahiptir. İran ismi
Aryan kelimesinden gelmektedir ve "
Aryanların ülkesi" anlamındr
İran (ایران) sözcüğü modern Farsça'ya, ilk kez
Zerdüştçülüğün kutsal kitabı
Avesta'da yer alan bir
Proto-İrani terim olan
Aryānām'dan gelir.
[14]Ariya- ve
Airiia- kelimeleri aynı zamanda
Ahameniş İmparatorluğu yazıtlarında etnik bir atıf olarak yer almıştır.
Orta Farsça'dan gelen
Ērān terimi,
Pehlevi dili'nde
ʼyrʼn,
Nakş-ı Rüstem'deki
I.Ardeşir'in taç giyme törenini gösteren kabartmanın yanındaki yazıtta bulunmuştur.
[15]Bu kabartmaya eşlik eden
Partça dilindeki yazıtta İran,
aryān olarak ifade edilirken, bu yazıtta, kralın sanı Orta Farsça
ērān kelimesini (Pehlevi dilinde,
ʼryʼn) içermektedir. I.Ardeşir'in zamanında
ērān ifadesi
devletten çok insanları kastederek bu anlamını korudu.
Bu yazıtta
İran halklarına atfen kullanılan
ērān kelimesine rağmen,
ērān ifadesinin imparatorluk coğrafyasını ifade etemek için kullanılması Sasani hanedanlığının ilk döneminde de görülmüştür.
I.Şapur'un -Ardeşir'in oğlu ve halefi- bir yazıtında açıkça
Ērān bölgelerinin içine İranlıların yerleşmediği
Ermenistan ve
Kafkasya'yı da dahil etmiştir.
[16]Kartir kitabelerinde yüksek rahip,
Anērān'ın egemenliği altındaki bölgeleri gösteren listede aynı bölgeleri saymıştır.
[16]ērān and
aryān kelimelerinin ikisi birden, (İranlı) Aryanların ülkesi anlamına gelen
Proto-İran dilindeki Aryānām teriminden gelmektedir.
Airyanem Vaejah kelimesi ve kavramı aslında İran'ın ülke isminde (Edebi olarak Aryanlar'ın ülkesi anlamında), aynen
Aryānā kelimesinin modern Farsça karşılığı olan Iran (
Ērān) gibi korunmuştur.
1979'daki
İran İslam Devrimi'nden itibaren ülkenin resmi adı "İran İslam Cumhuriyeti" olmuştur.
Dış dünyada MÖ 6.yy'dan 1935'e kadar
Persiya veya benzer isimler (
La Perse,
Das Persien,
Perzie, vb.) olmuştur. O yıl
Rıza Şah uluslararası topluluktan ülke adı olarak "İran"'ı kullanmalarını istemiştir. Bir kaç yıl sonra bu isim değişikliğinin ülkenin geçmişi ile arasında bağı kopardığını iddia eden bilimadamları protesto gösterileri yapmış, 1959'da
Muhammed Rıza Pehlevi her iki ifadenin resmi olarak birlikte ve birbirinin yerine kullanılabileceğini açıklamıştır. Bugün her iki ifade kullanılsa da "İran" modern politik söylemde ve "Persiya" kültürel ve tarihi içerik ifade edilirken kullanılmaktadır.
Coğrafya ve İklim [değiştir[size=7]][/sizeDaha çok bilgi için: İran tarımı ve İran'da vahşi yaşam 
İran'ın uydudan görüntüsü
Konu: iran 
C.tesi Mayıs 31, 2008 5:55 am
