AZERBAYCAN

Azerbaycan
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Git ve: kullan, ara
Azərbaycan Respublikası'
Azerbaycan Cumhuriyeti

Azerbaycan Bayrağı Azerbaycan Arması



Resmî dil Azerbaycan Türkçesi
Başkent Bakü
Yönetim şekli Cumhuriyet
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev
Başbakan Artur Rasizade
Yüzölçümü 86.600 km²
Dünya yüzeyinin 0,00054 ünü kaplar
111. en geniş ülke
Nüfus 8.870.000
En kalabalık 89. ülke
Nüfus yoğunluğu 90 kişi/km²
Ulusal günler 18 Ekim 1991
Bağımsızlık 28 Mayıs 1918
Milli Gelir Kişi Başına 4.600US-$
Para birimi Azerbaycan Yeni Manatı
Saat dilimi
- Yaz saati EET (UTC+4)
EEST (UTC+5)
Ulusal marş Azərbaycan, Azərbaycan!
Trafik Kodu AZ
İnternet alan adı .az
Telefon kodu +994

Azerbaycan resmi adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti (Azerice: Azərbaycan Respublikası), Avrupa ve Asya kıtaları arasında, Güney Kafkasya'da ülkedir. Azerbaycan kuzeyde Rusya, kuzey batıda Gürcistan, güney batıda Ermenistan, güneyde İran ve güney batıda Nahçıvan'a komşu olarak Türkiye ile komşudur. Ülkenin doğu sınırını Hazar Denizi çizmektedir.

Konu başlıkları [gizle]
1 Tarih
2 Azerbaycan sözcüğünün kökeni
3 Coğrafi konumu
4 Demografik durumu
4.1 Yukarı Karabağ
4.2 Din
5 Siyasal ve sosyal yapılanmalar
6 Ekonomik ve sosyal yapı
7 Tarım ve Hayvancılık
8 Sanayi
9 Ulaşım
10 Eğitim
11 Sağlık
12 Sosyal Güvenlik
13 İç bağlantılar
14 Kaynakça
15 Dış bağlantılar



Tarih [değiştir]Ana madde: Azerbaycan tarihi
Günümüzden Geçmişe Azerbaycan Türkleri 'nin tarihi;

Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1921-1991)
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (1918-1920)
Osmanlılar'la İlişkiler (1870-1918)
Azerbaycan Hanlıkları (1747-1813), Afşarlar (1736-1802), Kaçarlar, (1796-1925), Şeki hanlığı, Karabağ hanlığı, Talış hanlığı, Guba hanlığı, Bakü hanlığı...
Sefeviler (1501-1736)
Akkoyunlular (1470-1501)
Karakoyunlular (1380-1469)
Timur İmparatorluğu (1407-1460)
Kızılordu (1336-1400)
İlhanlılar (1256-1336)
Harzemşahlar (1172-1220)
Eldenizliler Atabeyliği (1141-1172)
Büyük Selçuklu Devleti (1040-1141)
Revvadiler (981-1040)
Salariler (941-981)
Saciler (879-941)
Şirvanşahlar (861-1538)
Araplar (705-879)
Sabirler (638-705)
Hazarlar (630-965)
Batı Göktürk Kağanlığı (603-630)
Sibirler (Sabirler) (500-603) (638-705) (705-856)

Azerbaycan sözcüğünün kökeni [değiştir]Azerbaycan'ın adı konusunda değişik görüşler bulunmaktadır. Burayı (M.Ö. 323) yöneten komutanlarından Atropates'ten geldiği söylendiği gibi "Od" anlamındaki azer sözcüklerinden geldiği de belirtilmektedir. Ancak, bu yer adının etimolojisi yapılırken, bu bölgede egemenlik Süren Kasar (Hazar) Türkleri'nin ismi de göz önüne alınmalıdır ve kaynaklara göre gerçek payı da büyüktür.

Selçuklu Türkleri'nin Azerbaycan'da görülmeleri ise 1015-1021 yılları arasındadır. Sultan Alparslan zamanında Azerbaycan'da Türkmenler sayesinde Azerbaycan'ın Türkleşmesi kolay gerçekleşmistir. Azerbaycan daha sonra İlhanlılar'ın egemenliğine girmiş ve bir süre Altınordu Devleti'nin hakimiyetinde kalmış; Akkoyunlu ve Karakoyunlular döneminde Türk nüfusu bakımından en yoğun dönemini yaşamıştır. Daha sonra Azerbaycan'da Safeviler, Afşar ve Kaçarlar hüküm sürmüşlerdir.

Bundan sonra sırasıyla; Şeki, Gence, Bakü, Derbent, Kuba, Nahcivan, Revan, Tebriz, Urmiye, Erdil hanlıkları dönemi başlamıştır.

Azerbaycan toprakları Rusların egemenliğine girdikten sonra Erivan'a ve Karabağ'a Ermeni'ler yerleştirilmeye başlanılmıştır.

Azerbaycan Türkleri, 1918 - 1920'de Kafkasya Kurultayı'nı toplamış ve 28 Mayıs 1918'de de ulusal Azerbaycan Devleti'ni kurmuşlardır. Bu devlet Orta Doğu'da ilk özerk cumhuriyet olmuştur. Ancak 1920'de Kafkasya ötesi Sosyalist Sovyet Cumhuriyetler Birliği'ne katılmak zorunda kalmıştır. 30 Eylül 1991'de SSCB çöküşüyle bağımsızlığını yeniden ilan etmiştir.

Azeriler Kafkasya bölgesinin en büyük Türk bölümünü oluşturmaktadır..

Bugüne kadar Kafkaslarda Türkçülük hareketlerinin merkezi hep Bakü olmuştur. Bu düşüncenin isim babaları Hüseyni Zade Ali, Ağaoğlu Ahmed, Ali Merdem Topçu Bey'dir.


Coğrafi konumu [değiştir]Azerbaycan 38°-25 kuzey enlemleri ile 44°-50 doğu boylamları arasındaki coğrafı bölgeye yerleşmiştir. Sınırların uzunluğu 3600 km dir. Azerbaycan 657 metre deniz seviyesinden yüksektir ve topraklarının % 50'si dağlık alanlardır. Dağlık alanlar Büyük Kafkasya, Küçük Kafkasya ve Talış dağlarından meydana gelmektedir. En yüksek yeri Bazardüzü 4466 metre'dir. Hinal dağı, Delidağı, Kedidağı önemli dağlarıdır. Kura-Aras Ovası en büyük düzlüktür.

Azerbaycan iklimi dünyadaki 11 iklim çeşidinden 9 una sahiptir. Yıllık ortalama sıcaklığı 10 °C'nın üzerindedir. En büyük gölü 17,5 km² ile Hacıkabul Gölü'dür.

Azerbaycan'ın en uzun nehri 1364 km Hazar Denizi'ne dökülen Kura Nehri'dir. Kura'nın bir kolu olan Aras ise 1072 km'dir.


Demografik durumu [değiştir]Etnik Grup Nüfus (1990 öncesi) Oran Nüfus (2007) Oran
Azeriler 5.805.000 % 82,6 8.411.000 % 95
Rus 392.300 % 5,5 144.000 % 1.6
Ermeni 390.500 % 5,5 130.000 % 1.5
Lezgi 171.000 % 2,4 178.000 % 2
Avar 44.100 % 0,6
Yahudi 30.800 % 0,4 8.000 % 0,09
Diğer 80.000 % 1 240.436 % 2.8

Kaynak:[1]

Ocak 1990 olaylarından sonra ülkede bulunan Rusların ve Karabağ'ın Ermeniler tarafından işgalinden dolayı Ermeniler'in göçü yoğunlaşmıştır. Karabağ dışındaki Azerbaycan topraklarında artık hemen hemen hiç Ermeni yaşamamaktadır.

Toplam nüfus büyüme oranı %0,89'dur.

Yaş grubu - Toplam nüfustaki payı


0-14 - 33.0
15-29 - 28.9
30-44 - 17.7
45-59 - 12.0
60 + - 8.4

Yukarı Karabağ [değiştir]Yüzölçümü: 4.400 km²
Nüfusu: 295.000
Azerbaycan toprağı olan Karabağ bugün Ermeni işgali altındadır ve yaklaşık bir milyon Azeri Ermenilerin baskıları sonucu bölgeden göç etmeye zorlanmıştır.

Ermeniler, tüm Birleşmiş Milletler ve Agit kararlarına rağmen işgal ettikleri bölgelerden çekilmemektedirler.


Din [değiştir]Azerbaycan'da halkın %94'ü Müslümandır (çoğunluğu şii). Halkın geri kalanı ise (yaklaşık %4'ü) Hıristiyandır (çoğunluğu Rus Ortodoks Kilisesi, Gürcü Ortodoks Kilisesi ve Molokan). Çok küçük bir bölümü ise Yahudi